4 Aralık 2010 Cumartesi

İletkeni Değiştir Ampülün Parlaklığı Değişsin

Direnç Nedir?


Günlük yaşamımızda direnmekle ilgili olayları gözden geçirerek başlarsak sanırım direnci daha iyi anlayacaksınız.

Ailemizden bazı isteklerimiz olduğunda, anne ya da babamız bu isteğimizi yapmamak için direnir.

Arkadaşlarınızla dolu okulunuzun koridorunda koşmaya kalktığınızda bir çok arkadaşınıza çarpmak zorunda kalırsınız. Boş koridorda rahatlıkla hareket ederken, arkadaşlarımızla dolu koridorda dirençle karşılaşırız.

Bir iletken tel üzerinde hareket etmeye çalışan elektrik yükleride bir direnme ile karşılaşırlar. İlerlemeye çalıştıkları iletken tel atomlardan, atomlarda elektron, proton ve nötronlardan meydana geldikleri için, hareket etmek isteyen elektrik yükü ( elektron ) diğer parçacıkların direnmesiyle karşılaşır. Bu direnmeye DİRENÇ diyoruz.

Acaba her iletken tel aynı dirence mi sahiptir?

Aynı boyda üç değişik elementten yapılmış, aynı kalınlıkta tel alalım. Bunların üzerinden aynı değerde akım geçirdiğimizde, tellerin dirençlerinin farklı olduğunu saptarız. Bunun nedeni her elementin içerisindeki parçacık sayısının birbirinden farklı olmasıdır.

Buradan şöyle bir sonuç çıkarabiliriz. Her elementin akım karşısında gösterdiği direnç birbirinden farklıdır.

Şimdi, eşit boyda ve aynı maddeden yapılmış, kalınlıkları farklı teller alalım. Aynı değerde akımı bu tellerden geçirdiğimizde de dirençlerinin farklı olduğunu saptarız.

Yukarıdaki saptamamızla çelişiyor gibi duruyor. Ancak burada dikkat etmeniz gereken kısım tellerin KALINLIKLARININ farklı olması.

Bunu tel değilde birer yol olarak düşünürsek, dar bir yolda araçla giderken kaza riskinin, geniş yolda araçla giderken kaza riskinden daha fazla olduğunu bilirsiniz.

İletken tel üzerinde hareket etmeye çalışan elektrik yükü, ince telde daha çok, kalın telde daha az çarpışmayla karşılaşacak ve direnç değerleri farklı olacaktır.

Buradan şöyle bir sonuca varabiliriz. Aynı uzunlukta, aynı cins farklı kalınlıktaki tellerden ince olananın direnci büyük, kalın olanının direnci daha küçüktür.

Şimdi yine aynı kalılıkta aynı cins telden birisi kısa, diğeri uzun iki parça alıp üzerinden elektrik akımı geçirelim. Yaptığımız saptamada tellerin direncinin yine farklı olduğunu görürüz.

Yol örneğini verirsek. Aynı genişlikte fakat uzunlukları farklı yollarda araç kullandığımızda, kaza yapma riskimiz uzun telde daha fazladır. Kısa telde hareket eden elektrik yükleri daha az parçacıkla çarpışırken, uzun telde hareket eden elektrik yükleri daha çok çarpışacaklardır. Bu da direncin değerinin değiştirecektir.

Buradan hareketle;

Bir iletken telde direnç değeri:

1- Telin cinsine

2- Telin kalınlığına

3- Telin uzunluğuna bağlıdır diyebiliriz.

Yalıtkanlar Her Zaman Yalıtkan mı?


Elektrik akımının olumsuz etkilerinden bizi koruyan yalıtkanlar, her zaman görevlerini yapmaya bilirler.

İletken bir telin dış yüzeyindeki plastik kaplamada ki her hangi küçük bir yırtık ya da kırıktan vücudumuza temas eden elektrik akımı bize zarar verebilir.

Geçen derslerimizde suyun ( saf su ) iletken olmadığını öğrenmiştik. Islak elle elektrikli araçlara dokunduğumuzda, ellerimiz genellile çeşme suyuyla ıslanır. Çeşme suyunun içerisinde en azından klor bulunduğu için iletken hale gelen su, elektrik aletinin çalışmasını sağlayan elektrik akımının bizi çarpmasına neden olur.

Yalıtkanların görevlerini tam olarak yapabilmeleri için bizimde elektrikli aletlerle işlem yaparken dikkati elden bırakmamamız gerekmektedir.